Pierwszy programista był... kobietą!

Na hologramach autentyczności produktów Microsoftu znajduje się wizerunek Ady Lovelace - kobiety, która już połowie XIX wieku stworzyła pierwszy w historii algorytm. Co ciekawe, pierwsza informatyczka wszech czasów była córką słynnego poety, George`a Byrona.

Ada Lovelace (na głównym zdjęciu artykułu) była z pewnością osobą nietuzinkową. Jej najbliższy współpracownik, Charles Babbage, konstruktor mechanicznych maszyn liczących, nazywał ją w korespondencji "czarodziejką cyfr". W rzeczywistości wyobraźnia młodej kobiety wykraczała daleko poza systemy obliczeniowe. Kiedy Babbage szukał sposobu na skonstruowanie tzw. maszyny analitycznej (prototypu współczesnego komputera), Lovelace zakładała, że w przyszłości urządzenie to zdolne będzie do tworzenia grafiki oraz komponowania utworów muzycznych.

Zachowany projekt maszyny Babbage`a - do którego Lovelace napisała algorytm uznany za pierwszy program komputerowy - w pełni mieścił się w późniejszej definicji komputera. Przewidywał zdolność konstrukcji do operowania danymi i wykonywania ciągów instrukcji. Co więcej, zapisy i obliczenia okazały się poprawne. Choć Babbage nigdy nie zbudował swojej maszyny (do realizacji tego naukowo-technicznego przedsięwzięcia zabrakło mu środków), to w latach 1989-1991 model odtworzono na wniosek Muzeum Nauki w Londynie (maszyna widoczna jest na głównym zdjęciu artykułu). Programy napisane przez Lovelace nie zawierały błędów i urządzenie zdolne było wykonywać obliczenia z dokładnością do 31 cyfr.

Dosyć nietypowy wydaje się fakt, że córka George`a Byrona, romantycznego poety, awanturnika i skandalisty, zainteresowała się akurat matematyką. Z biografii Ady wiadomo jednak, że jej przygoda z naukami ścisłymi miała skomplikowane podłoże o charakterze rodzinno-psychologicznym. Jej matka, Annabella Milbanke, rozstała się z Byronem po roku małżeństwa, zabierając ze sobą miesięczne dziecko. Nienawiść Annabelli do poety silnie wpłynęła na jej relację z córką. Ada zniechęcana była do poezji na każdym kroku. Jednocześnie każdy przejaw fantazji piętnowany był przez matkę jako wyraz podobieństwa córki do ojca.

Lovelace sama określała się mianem "poetycznego naukowca", pielęgnując w sobie kult słynnego ojca. W testamencie zażyczyła sobie nawet być pochowaną koło niego. Byron, który umarł osiem lat po jej narodzinach, nigdy specjalnie nie zabiegał o kontakt z córką. Pamięć o nim pomagała jednak młodej dziewczynie znieść upokarzające przekonanie swojej matki, że jako dziedziczka złych cech (po ojcu) na pewno przyniesie jej wstyd. Annabella zresztą zostawiła małą Adę pod stałą opieką swojej matki, babci Lovelace. W listach wyrażała się o córce per "ono" i zapewniała matkę, że utrzymuje kontakt z dzieckiem "dla twojej satysfakcji, nie własnej". Mimo usilnie wyrażanej niechęci, opłacała jednak dziewczynce lekcje z matematyki i przyrodoznawstwa.

Ada, "poetyczny naukowiec", otrzymała solidne wykształcenie z nauk ścisłych, pozostając jednocześnie osobą o ogromnej wyobraźni. Nie dziwi zatem to, że przyjaźniła się zarówno z Michaelem Faradayem, jak i Charlesem Dickensem. Jednak prorokowane przez matkę odziedziczone po Byronie szaleństwo także dało o sobie znać. Pierwsza programistka w historii usiłowała na przykład stworzyć matematyczny model do wygrywania gier hazardowych, głównie wyścigów konnych. Testując jego skuteczność, przegrywała duże sumy, które u wierzycieli musiał następnie pokrywać jej mąż, William King.

Ada umarła na raka w roku 1852, przeżywszy 36 lat. Przed śmiercią prawdopodobnie pogodziła się z matką, natomiast do napięć doszło wówczas między Lovelace a mężem. Nieznana jest treść szczerej rozmowy między małżonkami, jaka odbyła się kilka miesięcy przed śmiercią Ady. Wiadomo jedynie, że po rozmowie więcej się już nie spotkali. Biografowie domyślają się, że kobieta ujawniła wówczas swoje romanse.

Mimo genialnego umysłu i nieprzeciętnej osobowości, Ada Lovelace była zaskakująco skromna. Znana jest jedna z jej wypowiedzi, w której stwierdza: "Nie bywam usatysfakcjonowana rozumieniem czegokolwiek, ponieważ wiem, że moja zdolność pojmowania może być jedynie nieskończenie małym ułamkiem tego, co chciałabym zrozumieć". Jej postać pojawia się w popkulturze, miedzy innymi w filmie "Conceiving Ada" (1997) oraz noweli Johna Crowley`a (2005). W 1980 Ministerstwo Obrony Stanów Zjednoczonych nazwało jej imieniem stworzony dlań język programowania. W Australii i Stanach obchodzony jest także dzień Ady Lavance, podczas którego organizuje się konferencje mające na celu zwiększenie obecności kobiet na studiach i w organizacjach techniczno-informatycznych.

Ewa Frączek, WP.PL