Nie jest łatwo kupić dobrej jakości laptop bez zainstalowanego na nim Windows, nawet jeśli klient tego Windows wyraźnie nie chce. Cena licencji jest ujęta w cenie kupowanego urządzenia, więc mamy do czynienia z jawną formą sprzedaży pakietowej, w której klient chcący kupić sprzęt komputerowy (np. od Della) musi jednocześnie kupić licencję na oprogramowanie (w tym wypadku od Microsoftu). Spór o dopuszczalność takich praktyk handlowych toczy się od dziesięcioleci, z różnymi rozstrzygnięciami. W tym tygodniu we Włoszech zapadł ważny dla sprawy wyrok, który na pewno nie spodoba się ani Microsoftowi, ani producentom komputerów.

Włochy nie są krajem, w którym wyroki sądowe mają tak fundamentalne znaczenie dla praktyki życia społecznego, jak to jest np. w krajach anglojęzycznych. Nieustanne odwołania, zmiany składów sędziowskich i wznawianie procesów od początku sprawiają, że rzadko kiedy ktoś się sądowymi decyzjami w biznesowych sporach przejmuje. Ten wyrok pochodzi jednak od samego Corte Suprema di Cassazione, najwyższej instancji sądowej Italii, staje się więc częścią orzecznictwa, które musi być brane pod uwagę przez wszystkie sądy niższych instancji.

Jak informuje włoski dziennik La Repubblica, zgodnie z wyrokiem nabywca komputera, który zakupił go w pakiecie z licencją na Windows, ma prawo otrzymać zwrot pieniędzy za tę licencję, jeśli nie chce korzystać z systemu Microsoftu. Sędziowie w uzasadnieniu wyroku bardzo ostro odnieśli się do tej powszechnej formy sprzedaży pakietowej, określając sprzedawanie komputerów jedynie w połączeniu z komercyjnym systemem operacyjnym jako monopolistyczną tendencję oraz rynkową politykę wymuszonej dystrybucji oprogramowania. Podkreślili zarazem, że taka sprzedaż pakietowa zmusza ostatecznie nabywców do korzystania z innych komercyjnych narzędzi, takich jak pakiet Office, ze względu na wzmacniające monopol jednego producenta oprogramowania problemy z kompatybilnością i interoperacyjnością.

Na mocy tego wyroku, zamieszkały we Florencji nabywca komputera, który sądzi się w kolejnych instancjach z firmą HP od 2005 roku, otrzyma od producenta zwrot 140 euro za niewykorzystaną licencję na Windows w wersji Professional, powiązaną z zakupionym laptopem.

Wśród komentatorów we włoskich mediach trwa spór o zasadność wyroku i zakres jego stosowalności. Po jednej stronie mamy głosy tych, którzy uważają, że laptop z preinstalowanym Windows jest kupowany jako całość, z perspektywy zwykłego konsumenta urządzenie bez „okienek” jest po prostu bezwartościowe. Krytycy wyroku podkreślają też, że producenci komputerów, dzięki instalowaniu na nich dodatkowego oprogramowania sponsorowanego (wymagającego do swojego działania właśnie Windows) mogą obniżyć cenę komputera, nawet w całości w ten sposób pokrywając koszt licencji na Windows. Pytają oni też, czy w takim razie nabywca iPada może żądać od Apple usunięcia systemu iOS, bo np. chcieliby wgrać na to urządzenie Androida?

Z drugiej strony mamy oczywiście zwolenników Wolnego Oprogramowania. Niezwykle zadowolony z wyroku Cassazione pan Karsten Gerloff, prezes Free Software Foundation Europe zauważa, że żaden producent nie powinien mieć prawa wciskać w gardło klientom niewolnego oprogramowania, a sprzedaż pakietowa to nic innego jak podatek dla Microsoftu, powszechnie pobierany przez producentów. Zwolennicy software'owej wolności zauważają, że porównania do iPada nie mają większego sensu – tablet Apple po prostu nie działa bez darmowego iOS-a, tymczasem laptop HP bez problemu działa bez Windows, o czym łatwo się przekonać, podłączając do niego np. pendrive z Ubuntu.

Wyrok nie ma oczywiście wpływu na inne kraje europejskie, ale na pewno uzasadnienie włoskich sędziów będzie przytaczane przez osoby walczące o zwrot pieniędzy za licencję w innych krajach. Działania te koordynuje Free Software Foundation Europe, przydatne informacje gromadząc na wiki przedsięwzięcia Windows Tax Refund.